الکتروموتور تک فاز
الکتروموتور تک فاز چیست؟
الکتروموتور تک فاز که با نام دینام تک فاز نیز شناخته میشود، نوعی موتور الکتریکی AC است که با برق شهری (۲۲۰ ولت) کار می‌کند. این موتورها برای تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی طراحی شده‌اند و بیشتر در مصارف خانگی، نیمهصنعتی و دستگاه‌های کوچک صنعتی کاربرد دارند.
در الکتروموتور تکفاز، یک میدان مغناطیسی دوار از طریق جریان متناوب و سیمپیچ راه‌انداز (به‌کمک خازن) تولید میشود. این موتورها معمولاً دارای روتور قفسه‌ای (قفس سنجابی) هستند و در دو نوع تک‌خازنه (PSC) و دوخازنه (Start & Run) تولید میشوند.
خرید الکتروموتور تک فاز
در زمان خرید الکتروموتور تک فاز باید براساس نیاز به یکسری از پارامترها توجه کنید. به عنوان مثال توان، سرعت چرخش، ابعاد و شرایط محیطی موتوری که برای یک فن استفاده میشود با موتور مورد استفاده در یک باابر متفاوت است. در زیر به معرفی کامل این پارامترها میپردازیم.
توان خروجی: باید متناسب با نیاز انتخاب شود. رایج ترین مدل ها با توان بین 0.18 تا 3.7 کیلووات است.
سرعت چرخش: اغلب مدل ها با دور 1400 یا 3000 در دقیقه بسته به تعداد قطب موتور موجود هستند. اگر به گشتاور بالا و راه‌اندازی نرم‌تر نیاز دارید، دور پایین‌تر مناسب‌تر است. با فرکانس ۵۰ هرتز:
- ۲ قطب = ۳۰۰۰ دور در دقیقه
- ۴ قطب = ۱۵۰۰ دور
- ۶ قطب = حدود ۱۰۰۰ دور
نوع موتور: نوع موتور دینام هم اهمیت دارد. برخی مدل‌ها دارای یک خازن دائم هستند (برای کاربردهای سبکتر مثل فن)، و برخی دارای دو خازن (استارت و دائم) هستند که گشتاور راه‌اندازی بالاتری دارند و برای پمپ یا بالابر مناسب‌ترند.
جنس پوسته: جنس پوسته باید بر اساس محیط کار انتخاب شود. پوسته‌های آلومینیومی سبک‌ترند و برای مصارف عمومی مناسباند؛ اما در محیط‌های صنعتی یا مرطوب، مدلهای چدنی دوام بالاتری دارند.
ابعاد شفت و فریم موتور: این ابعاد باید با محل نصب سازگار باشد و معمولاً طبق استانداردهای بین‌المللی تعریف شده‌اند و تطابق آن‌ها با دستگاه مقصد بسیار مهم است.
در نهایت، شرایط محیطی مانند دمای محل نصب، تهویه، رطوبت و حتی نحوه نصب (افقی یا عمودی بودن موتور) هم میتواند در انتخاب نهایی مؤثر باشد.
اگر قصد خرید الکتروموتور تک فاز دارید و مطمئن نیستید چه مدلی انتخاب کنید، حتماً از پشتیبانی فنی فروشگاه مشاوره بگیرید تا بر اساس نیاز واقعی، موتوری دقیق، اقتصادی و پربازده انتخاب کنید.
مشخصات فنی الکتروموتور تک فاز
| مشخصه فنی | توضیحات |
|---|---|
| نوع موتور | تک فاز AC – القایی (آسنکرون) |
| توان خروجی | 0.09 تا 3.7 کیلووات (0.12 تا 5 اسب بخار) |
| ولتاژ تغذیه | 220 ولت (برق شهری) |
| فرکانس کاری | 50 هرتز |
| سرعت چرخش (RPM) | 1500 یا 3000 دور بر دقیقه (۲ یا ۴ قطب) |
| نوع خازن | خازن دائم، خازن استارت، یا ترکیبی (دوخازنه) |
| گشتاور راه‌اندازی | 40٪ تا 400٪ گشتاور نامی (بسته به نوع موتور) |
| نوع روتور | قفس سنجابی |
| کلاس عایق | B یا F (بسته به برند و مدل) |
| درجه حفاظت (IP) | IP44 یا IP55 |
| جنس بدنه | آلومینیوم یا چدن |
| نحوه نصب | پایه‌دار (B3)، فلنج‌دار (B5) یا ترکیبی (B35) |
| کاربری‌ها | پمپ آب، فن، بالابر، کمپرسور، دستگاه‌های صنعتی سبک |
انواع الکتروموتور تک فاز
الکتروموتورهای تکفاز بر اساس نوع راه‌اندازی، نوع سیمپیچ و استفاده از خازن، به چند مدل اصلی تقسیم میشوند. شناخت این مدل‌ها به شما کمک می‌کند موتوری متناسب با نیاز خود انتخاب کنید:
الکتروموتور قطب چاکدار (Shaded Pole)
ساده‌ترین نوع موتور تکفاز که تنها یک سیمپیچ اصلی دارد و برای ایجاد گشتاور اولیه، از یک حلقه مسی (قطب سایه‌دار) استفاده میشود. این نوع موتور به دلیل گشتاور راه‌اندازی بسیار پایین، تنها برای مصارف سبک مانند فن‌های کوچک، تهویه‌های خانگی و تجهیزات کم‌بار کاربرد دارد. راندمان آن پایین است و معمولاً غیرقابل تعمیر محسوب میشود.
الکتروموتور استارت خازنی (Start Capacitor Motor)
در این مدل، سیمپیچ کمکی به یک خازن استارت متصل است که در لحظه شروع به کار وارد مدار میشود. این خازن گشتاور راه‌اندازی را افزایش داده و پس از رسیدن به حدود ۷۵٪ سرعت نامی، توسط کلید گریز از مرکز از مدار خارج میشود. این موتور برای کاربردهایی مانند پمپ، کمپرسور سبک و دستگاه‌های تسمه‌ای کوچک بسیار مناسب است.
الکتروموتور خازن دائم کار (PSC – Permanent Split Capacitor)
این موتور دارای یک خازن دائم است که به صورت دائم در مدار باقی می‌ماند و با سیمپیچ کمکی سری شده است. ویژگی اصلی آن، راه‌اندازی نرم، صدای کم، و مصرف پایین انرژی است. گشتاور استارت در این موتورها متوسط است و به همین دلیل بیشتر در فن‌ها، کولرهای آبی، هواکش‌ها و دستگاه‌هایی که خاموش و روشن شدن مکرر دارند استفاده میشود. به دلیل حذف کلید گریز از مرکز، این مدل یکی از قابل‌اعتمادترین انواع الکتروموتور تکفاز محسوب میشود.
الکتروموتور دو خازنه (Start and Run Capacitor Motor)
پیشرفته‌ترین و قوی‌ترین نوع موتور تکفاز، که دارای دو خازن است: یکی برای استارت (الکترولیتی) و دیگری برای کار دائم (روغنی). در لحظه شروع، هر دو خازن وارد مدار میشوند و پس از رسیدن به دور نامی، خازن استارت توسط کلید گریز از مرکز از مدار خارج میشود. این موتور گشتاور راه‌اندازی بسیار بالایی دارد و برای کاربردهای سنگین مانند بالابرهای ساختمانی، پمپ‌های فشار قوی، دستگاه‌های صنعتی و ماشین‌آلات چوب‌کاری بسیار مناسب است. البته نسبت به سایر مدل‌ها قیمت بالاتری هم دارد.
قیمت الکتروموتور تک فاز
قیمت دینام تک فاز به عوامل متعددی بستگی دارد که هرکدام بهطور مستقیم با مشخصات فنی و کیفیت ساخت موتور ارتباط دارند. مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده، توان خروجی موتور است؛ هرچه توان بالاتر باشد (مثلاً قیمت دینام تک فاز 5 اسب نسبت به ۰.۵ اسب)، قیمت نیز افزایش می‌یابد.
سرعت موتور (RPM) هم اثرگذار است. مثالا قیمت الکتروموتور تک فاز ۳۰۰۰ دور قیمت کمتری نسبت به مدلهای دور پایین (۱۵۰۰ دور) دارند، زیرا گشتاور کمتری تولید می‌کنند. همچنین جنس بدنه نقش مهمی دارد؛ مدلهای پوسته چدنی که برای محیط‌های صنعتی طراحی شده‌اند، قیمت بالاتری نسبت به پوسته آلومینیومی دارند.
نوع موتور نیز روی قیمت الکتروموتور تأثیر مستقیم دارد. موتورهای دو خازنه (با خازن استارت و دائم) که گشتاور راه‌اندازی بالاتری دارند، از مدلهای تک‌خازن یا خازن دائم کار گران‌ترند. در مقابل، موتورهای ساده‌تری مانند قطب چاکدار، ارزان‌ترین گزینه بازار هستند.
برندهای پرفروش الکتروموتور تک فاز
موتوژن
برند معتبر ایرانی با تولید انواع دینام تک فاز در مدلهای تک‌خازنه و دوخازنه، پوسته چدنی و آلومینیومی. مناسب برای مصارف صنعتی و عمومی، با کیفیت ساخت بالا و خدمات پس از فروش قوی.
الکتروژن
یکی از برندهای خوش‌نام داخلی با محصولات اقتصادی در توان‌های ۰.۱۸ تا ۲.۲ کیلووات. انتخابی مناسب برای کاربردهای خانگی، کشاورزی و نیمهصنعتی.
استریم (STREAM)
برند چینی محبوب با تنوع بالا و قیمت مناسب. عرضه در مدلهای تک‌خازن و دوخازن تا ۳ اسب بخار. مناسب برای پروژه‌های صنعتی سبک.
کاجیلی (Kaijieli)
برند چینی اقتصادی با کیفیت قابل‌قبول. قابل استفاده در پمپ‌ها، بالابرها و تجهیزات سبک.
سایر برندهای چینی:
- JMCO
- ارسم
- ایمپکس
- ایده‌آل
سوالات متداول
تفاوت الکتروموتور تکفاز تک‌خازن و دوخازن چیست؟
الکتروموتورهای دوخازنه دارای دو خازن هستند: یکی خازن استارت (الکترولیتی) برای لحظه راه‌اندازی، و دیگری خازن دائم (روغنی) که در تمام مدت کار موتور فعال می‌ماند. پس از راه‌اندازی، خازن استارت با استفاده از کلید گریز از مرکز از مدار خارج میشود و فقط خازن دائم باقی می‌ماند. اما در موتورهای تک‌خازن، پس از خروج خازن استارت، دیگر خازنی در مدار فعال نیست. موتورهای دوخازنه معمولاً برای بارهای سنگین‌تر و راه‌اندازی قویتر طراحی شده‌اند.
حداکثر توان قابل استفاده در الکتروموتور تکفاز چقدر است؟
الکتروموتورهای تکفاز بهطور معمول تا توان ۳ اسب بخار (حدود ۲.۲ کیلووات) تولید میشوند. با این حال، برخی برندها مانند کاجیلی مدلهایی با توان ۴ یا حتی ۵ اسب بخار نیز عرضه کردهاند، که بیشتر برای کاربردهای خاص و نیمهصنعتی مناسباند.
در خرید دینام تکفاز، پوسته چدنی بهتر است یا آلومینیومی؟
در اکثر کاربردهای عمومی، الکتروموتورهای با پوسته آلومینیومی انتخاب مناسبی هستند چون سبکتر، خنک‌شونده‌تر و اقتصادی‌ترند. اما اگر موتور در شرایط سخت مانند دمای بالا، گردوغبار، یا احتمال ضربه کار می‌کند، پوسته چدنی گزینه مقاوم‌تری است – هرچند وزن و قیمت بیشتری دارد.
آیا خرید دینام تک فاز دست دوم توصیه میشود؟
اگر بودجه محدود دارید، خرید دینام دست دوم میتواند گزینهای باشد؛ ولی فقط در صورتی که سیمپیچ، خازن و یاتاقان آن تست شده باشند. چون در بسیاری از موارد، هزینه تعمیر آن از قیمت مدل نو هم بیشتر میشود. خرید از فروشنده معتبر یا کارشناسی قبل از خرید، کاملاً ضروری است.
تفاوت دینام صنعتی و خانگی در چیست؟
دینام صنعتی تک فاز معمولاً پوسته چدنی، یاتاقان قویتر و کلاس عایق بالاتری دارد و برای کارهای سنگین مناسب است، در حالی که دینامهای خانگی سبکتر، ارزانتر و بیشتر برای کاربردهایی مثل کولر یا پمپ آب خانگی استفاده میشوند. مدلهای خانگی معمولاً در فروشگاههای عمومی مثل دیجیکالا عرضه میشوند، اما کاربرد صنعتی ندارند.
