پمپ ضد اسید
پمپ ضد اسید چیست؟
پمپ ضد اسید که با نام‌هایی مانند پمپ پلیمری یا پمپ اسید نیز شناخته میشود، با هدف انقال ایمن و بدون نشتی سیالات خورنده و اسیدی طراحی میشوند. این پمپ‌ها معمولاً از جنس‌های مقاوم به خوردگی مانند پلی‌پروپیلن (PP)، تفلون (PTFE) یا استیل ۳۱۶ ساخته میشوند و در صنایع شیمیایی، تصفیه‌خانه‌ها و خطوط تولید اسیدشویی کاربرد گسترده‌ای دارند. بیشتر پمپهای ضد اسید در خانواده پمپهای سانتریفیوژ (گریز از مرکز) قرار می‌گیرند، اما بر اساس ساختار عملکردی (مانند دیافراگمی یا مگنتی) و جنس بدنه به انواع مختلفی تقسیم میشوند.
با توجه به نیاز صنایع مختلف به گرمایش غیرمستقیم و کنترل‌شده، پمپ روغن داغ به‌طور گسترده در صنایعی نظیر نفت و گاز، پتروشیمی، نساجی، خودروسازی، فولاد، رنگ و رزین، و تولید پلاستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. ساختار این پمپ‌ها از جنس‌های مقاوم به حرارت و فشار ساخته شده و اجزای داخلی آن‌ها از جمله سیل مکانیکی، یاتاقان‌ها و پروانه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در شرایط دمایی سخت، عملکردی ایمن، پایدار و بدون نشتی ارائه دهند.
انواع پمپ ضد اسید از لحاظ کاربرد
پمپ ضد اسید صنعتی
از این پمپ ها برای مصارف صنایع و کارخانجات بزرگ استفاده میشود. این پمپ‌ها در کارخانه‌های تولید مس و روی، کارخانه های تولید مواد خام، صنایع غذایی و نوشیدنی و صنایع پتروشیمی استفاده میشوند. این مدل‌ها برای انتقال انواع اسید مثل اسید سولفوریک، اسید نیتریک، اسید سیتریک و اسید فسفریک طراحی شده‌اند و ظرفیت بالایی در پمپاژ دارند..
پمپ ضد اسید کوچک
پمپهای ضد اسید کوچک بیشتر در مصارف نیمه‌صنعتی یا کارگاهی مانند باطری‌سازی، آبکاری، اسیدشویی و شست‌وشوی تجهیزات صنعتی به کار می‌روند. این پمپ‌ها معمولاً از نوع پلیمری یا مگنتی با دهانه ۱ تا ۲ اینچ هستند و برای انتقال حجم کم اسید در سیستم‌های فرعی مناسب‌اند. از کاربردهای رایج آن میتوان به دیسکلر کندانسور، شست‌وشوی پکیج و پمپاژ اسید در حجم محدود اشاره کرد.
انواع پمپ اسید از نظر جنس
پمپ ضد اسید پلیمری
در این مدل از پلیمرهای مقاوم به خوردگی مانند پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌اتیلن (PE)، پیویسی (PVC)، پی‌وی‌دی‌اف (PVDF) و تفلون (PTFE) برای ساخت پمپ استفاده میشود. با توجه به نوع سیال، غلظت و دمای آن، جنس قطعات و بدنه پمپ انتخاب میشود. این پمپ‌ها برای اسیدهای سبک تا متوسط، در شرایط دمایی و فشاری معمول، گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه و پرکاربرد هستند.
پمپ ضد اسید استیل
زمانی که نیاز به فشار و دمای بالا وجود دارد و یا با اسیدهای قوی (مثل اسید سولفوریک غلیظ یا اسید نیتریک ۵۵٪) سروکار داریم، از پمپ ضد اسید استیل استفاده میشود. رایج ترین استیل استفاده شده در این مدل پمپ‌ها، استنلس استیل ۳۱۶ می‌باشد. همچنین در صنایع غذایی برای انتقال مواد غذایی حساس مانند نوشابه، شیر، آبلیمو، کنستانتره، دوغ و شوینده ها کاربرد دارد.
مشخصات فنی و ساختار پمپ ضد اسید
از نظر ساختار، بسیاری از پمپهای ضد اسید به صورت کوپله با الکتروموتورهای تک‌فاز یا سه‌فاز عرضه میشوند. اتصال ورودی و خروجی این پمپ‌ها معمولاً به‌صورت فلنجی یا سر شلنگی است و در سایزهای مختلف تولید می‌گردد.
جنس بدنه‌ی این پمپ‌ها بسته به نوع سیال قابل انتخاب است. رایج‌ترین متریال‌ها شامل پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌اتیلن (PE)، پیویسی (PVC)، تفلون (PTFE) و کاینار (PVDF) هستند. در کاربردهای خاص نیز ممکن است از فلزات ضد خوردگی مانند استنلس استیل 316 یا آلیاژهای ویژه مانند Hastelloy استفاده شود. انتخاب جنس بدنه رابطه‌ی مستقیمی با نوع، غلظت و دمای سیال دارد.
پروانه در پمپهای ضد اسید پلیمری معمولاً به‌صورت یک‌تکه و نیمه‌باز طراحی میشود تا در برابر ذرات معلق مقاومت داشته باشد. همچنین به‌منظور آب‌بندی در فشارهای بالا، از اورینگ و واشرهای مقاوم به خوردگی مانند تفلون استفاده میشود. بسته به نوع طراحی، پمپ‌ها ممکن است دارای مکانیکال سیل (آب‌بند مکانیکی) یا کوپلینگ مغناطیسی (مگنتی) باشند. در مدل‌های مگنتی، چون هیچ تماسی بین موتور و سیال وجود ندارد، احتمال نشتی به صفر می‌رسد و نیاز به نگهداری نیز کاهش می‌یابد.
بوش و شافت پمپ‌ها نیز از متریالهای مقاوم مانند سرامیک، تیتانیوم، سیلیکون کاربید، آلومینیوم اکسید یا سوپر آلیاژهایی مانند Hastelloy ساخته میشوند تا در برابر سایش و واکنش‌های شیمیایی دوام داشته باشند.
اجزا پمپ ضد اسید پلیمری
- بدنه یا محفظه پمپ: بدنه پمپ همان محفظه‌ای است که پروانه و سایر اجزای داخلی درون آن قرار دارند. جنس این بخش باید در برابر خورندگی سیالات اسیدی مقاوم باشد و معمولاً از پلیمرهای مقاوم یا استیل ضد اسید ساخته میشود.
- پروانه: به شفت متصل است و نیروی چرخشی را از شفت گرفته و به سیال منتقل میکند تا سیال از مرکز پروانه به اطراف آن (گریز از مرکز) هدایت شود.
- شفت (محور): شفت یا محور، قطعه‌ای است که یک سر آن به موتور و سر دیگر آن به پروانه متصل میشود. وظیفه شفت، انتقال نیروی مکانیکی حاصل از موتور به پروانه است.
- آب‌بندی: یکی از مهم‌ترین بخش‌های پمپ ضد اسید، سیستم آب‌بندی آن است که از نشتی سیالات خورنده به بیرون جلوگیری میکند. در مدل‌های شفت‌دار، معمولاً از مکانیکال سیل (آب‌بند مکانیکی) استفاده میشود، در حالی‌که در پمپهای مگنتی، آب‌بندی کامل با حذف شفت خارجی انجام میشود و هیچ نشتی وجود ندارد.
- یاتاقان یا بوش: یاتاقان برای محافظت از شفت در برابر سایش و خوردگی طراحی شده است.
- ورودی و خروجی: اتصالات ورودی و خروجی در پمپهای صنعتی معمولاً به‌صورت فلنجی و در مدل‌های کوچک یا کارگاهی به‌صورت سرشلنگی یا رزوه‌ای طراحی میشوند. جنس این اتصالات باید با نوع سیال هماهنگ باشد و در برابر خورندگی مقاوم باشد.
نکات نصب و نگهداری پمپ ضد اسید (پلیمری)
| بخش | نکات کلیدی |
|---|---|
| ۱. انتخاب و تطبیق متریال پیش از نصب | بدنه و پروانه متناسب با دمای کار و خورندگی سیال انتخاب شود: PP/PE تا دمای 80°C، PVDF/GFP تا 120°C. بوش شافت را بر اساس نوع سیال انتخاب کنید (سرامیک، Alloy 20، Hastelloy-B و …). |
| ۲. آب‌بندی مطمئن و قابل دسترس | استفاده از واشر و اورینگ PTFE برای نشتی‌گیری بهتر. مکانیکال سیل تفلونی در بیرون پمپ نصب شود. برای سیالات سمی، مدل مگنتی پیشنهاد میشود. |
| ۳. اتصال ورودی و خروجی بدون تنش | اتصالات فلنجی یا رزوه‌ای باید بدون تنش و هم‌راستا باشند. در مسیر مکش، استفاده از صافی (Strainer) ضروری است. |
| ۴. راه‌اندازی ایمن و صحیح | هواگیری قبل از استارت، بررسی جهت چرخش مطابق فلش، باز کردن تدریجی شیر خروجی برای جلوگیری از شوک. |
| ۵. سرویس و تعمیرات دوره‌ای | بررسی لرزش، صدا و دمای یاتاقان به صورت ماهانه. در مدل‌های کوپله‌جدا، بدون باز کردن خط میتوان موتور را سرویس کرد. |
| ۶. ایمنی حین کار | استفاده از تجهیزات ایمنی مثل دستکش، ماسک و عینک الزامی است. تهویه مناسب و نصب دوش اضطراری در فضاهای بسته فراموش نشود. |
| ۷. عدم راه‌اندازی خشک | نباید پمپ را بدون سیال روشن کرد؛ این کار باعث داغ شدن شدید و آسیب جدی به یاتاقان‌ها و آب‌بندها میشود. |
| ۸. استفاده از لوله‌های نرم و منعطف | برای جلوگیری از انتقال تنش به بدنه، از شیلنگ یا لوله‌های لاستیکی مقاوم در ورودی و خروجی استفاده شود. |
قیمت پمپ ضد اسید
قیمت پمپ ضد اسید تحت عوامل مختلفی تعیین میشود که هرکدام می‌تواند روی هزینه نهایی محصول تأثیرگذار باشد. یکی از این عوامل میزان خورندگی یا دمای سیال است. در ساخت پمپ میتوان از مواد پلیمری ساده مثل پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن، یا از مواد مقاوم تر مانند PVDF و استیل ضدزنگ ۳۱۶ استفاده کرد. هرچه مقاومت متریال بالاتر باشد، قیمت نهایی پمپ نیز بیشتر خواهد بود.
نوع پروانه نیز نقش مهمی در قیمت دارد. پمپهای سانتریفیوژ، معمولاً دارای پروانه‌های باز، نیمه‌باز یا بسته هستند. پروانه‌های بسته که عملکرد دقیق‌تری دارند، هزینه بیشتری نسبت به نوع باز دارند. همچنین قطر دهانه پمپ هم یکی از پارامترهای مؤثر در قیمت‌گذاری است؛ افزایش دهانه قطر به معنای قابلیت انتقال حجم بیشتر سیال است و به این ترتیب باعث بالا رفتن قیمت نهایی پمپ میشود.
از عوامل موثر دیگر میتوان هد و دبی، نوع پمپ، برند و کیفیت ساخت را نام برد. در نهایت باید به این نکته اشاره کرد که قیمت پمپهای اسید، با توجه به نوع کاربرد و اندازه نیز متفاوت است. برای مثال، قیمت پمپ اسید کوچک نسبت به قیمت پمپ صنعتی برای مصارف بزرگ کمتر است.
سوالات متداول
جنس بدنه پمپ ضد اسید معمولاً از چیست؟
بدنه و اجزای داخلی پمپهای اسیدی میتوانند از متریالهای مقاوم در برابر خورندگی ساخته شوند، از جمله:
- پلی پروپیلن (PP)
- پیویسی (PVC)
- پلی اتیلن (PE)
- استیل ضد زنگ 314L و 316L
- تفلون (PTFE)
- کاینار (PVDF)
چه زمانی باید از پمپ استیل ضد اسید به‌جای پلیمری استفاده کنیم؟
وقتی دمای سیال بالاست یا فشار زیاد نیاز دارید، پمپ استیل 316 یا دابلکس انتخاب بهتری است.
پمپ اسید سولفوریک چیست؟
اسید سولفوریک یک اسید بسیار قوی و پرکاربرد در اکثر صنایع است که برای انتقال آن باید از پمپهای ضد اسید با جنس بدنه و اجزای مقاوم در برابر خوردگی مانند پلی‌پروپیلن (PP)، PVDF، PTFE یا استنلس استیل 316L استفاده کرد.
کاربرد پمپ ضد اسید چیست؟
پمپهای ضد اسید یا پلیمری برای انتقال سیالات خورنده مانند اسیدها، بازها استفاده میشوند. از کاربردهای رایج آن میتوان به اسیدشویی، آبکاری، تصفیه آب، پمپاژ اسید سولفوریک و نیتریک، مواد شوینده و سود کاستیک اشاره کرد.
